Wypalenie zawodowe to temat, któremu poświęca się coraz więcej uwagi. Na tyle, że WHO umieściło je w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO, jednak nie jako chorobę, a syndrom zawodowy znacząco wpływający na stan zdrowia.

To niewątpliwie kolejna choroba cywilizacyjna, z jaką mamy do czynienia.

Zjawisko to opisał po raz pierwszy w latach 70-tych H. Freudenberger uznając, że wypalenie jest stan wyczerpania, który powodują nadmierne wymagania stawiane przez środowisko pracy.

Jeszcze do niedawna zjawisko wypalenia zawodowego kojarzono tylko z zawodami wymagającymi bezpośredniego kontaktu z ludźmi oraz związanymi niesieniem pomocy, takimi jak: lekarze, pielęgniarki czy nauczyciele. Obecnie jednak utożsamia się go nie tyle z zawodem, co z innymi czynnikami.

Główną przyczyną jest długotrwały stres. W środowisku pracy jego przyczyn upatruje się w niedostosowaniu zadań do doświadczenia, wiedzy i wykształcenia Pracownika (zbyt wysokich lub zbyt niskich wymaganiach względem kwalifikacji), zbyt dużej ilości zadań, pracy pod presją czasu, ograniczonym zakresie kontroli nad pracą, czy braku wsparcia ze strony współpracowników i przełożonego.

Wśród cech osobowości, które sprzyjają wypaleniu można wymienić: introwertyzm, niską otwartość na nowości, perfekcjonizm, skłonność do zachowań lękowych i neurotycznych. Wysokie wymagania wobec siebie, ambicja oraz emocjonalne zaangażowanie w pracę również mogą powodować długotrwały stres.

Wypalenie często kojarzy z osobami, które od lat pracują w zawodzie. Coraz częściej jednak zjawisko to dotyka młodych stażem Pracowników, którzy dopiero są w pierwszych latach drogi zawodowej. Często wynika to z poczucia rozbieżności między oczekiwaniami wobec życia zawodowego, a realiami pracy. Zawiedzione wyobrażenia prowadzą do utraty poczucia sensu pracy. 

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

• objawy fizyczne, takie jak: chroniczne zmęczenie, osłabienie, bóle i napięcia mięśni, problemy ze snem, czy podatność na przeziębienia i choroby wirusowe, zaburzenia apetytu
• wahania nastroju
•  utrata energii
• zwiększona skłonność do używek
• negatywne emocje – stała obecność negatywnych myśli
• izolacja i ograniczenie kontaktów
• spadek zaangażowania
• brak poczucia sensu
• brak satysfakcji z pracy
• utrata zapału do pracy
• obniżona motywacja
• niechęć przed wyjściem do pracy
• utrata wiary we własne możliwości – narastające poczucie niekompetencji
• niskie poczucie własnej wartości – czujemy się gorsi od innych
• unikanie w kontaktach towarzyskich tematu pracy
• wycofanie z życia firmy
• narastające niezadowolenie z pracy
• spadek efektywności, mimo poświęcania na realizację zadań znacznej ilości czasu
• obojętne zachowanie wobec współpracowników, często odbierane jako cynizm

Christina Maslach, wieloletni badacz tej problematyki, wskazuje na 3 stadia wypalenia zawodowego:

1. Stadium wyczerpania emocjonalnego, często określane jako ostrzegawcze.

Na tym etapie mamy do czynienia ze zmęczeniem, przygnębieniem, irytacją, poczuciem wyczerpania zasobów, ciągłym napięciem, drażliwością, zniechęceniem do pracy, trudnością z regeneracją sił, pojawiają się ustępujące objawy somatyczne, jak ból głowy czy bezsenność.

2. Stadium depersonalizacji i cynizmu.

Na tym etapie psychicznie dystansujemy się od współpracowników. Rozluźniają się więzi emocjonalne. Relacje stają się coraz bardziej powierzchowne, czasami pełne złości, bywa że innych, np. klientów, obwiniamy za niepowodzenia. Unikamy zaangażowania.

3. Stadium braku poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w związku z wykonywaniem pracy.

Etap najgroźniejszy, ponieważ wiąże się z utratą wiary w siebie, we własne umiejętności i kompetencje. Negatywne oceniamy własną pracę. Stopniowo tracimy zdolność rozwiązywania bieżących problemów, tracimy kontrolę nad pracą. W ślad za niezadowoleniem z osiągnięć zawodowych, pojawia się niezadowolenia z własnego życia. Nasila się dążenie do izolacji, wynikające z poczucia niezrozumienia ze strony przełożonych i konfliktów ze współpracownikami.

Należy jednak podkreślić, że rozwój wypalenia zawodowego nie musi przebiegać zawsze w ten sam sposób i zgodnie z powyższym schematem. Nie wszystkie objawy muszą nas dotyczyć, mogą one pojawiać się w różnej kolejności. Podobnie jak podatność na stres, jest to indywidualna kwestia.

Jeśli jednak obserwujemy większość objawów, zwłaszcza z drugiego albo trzeciego poziomu, należy podjąć działanie i zgłosić się do specjalisty.